Nityanand Swami – Pandit
ગુજરાતી
પંડિત શ્રી નિત્યાનંદ સ્વામી
સ્વામિનારાયણ સંપ્રદાયમાં વ્યાસનું બિરુદ મેળવાનાર સંતવર્ય સદગુરુ શ્રી નિત્યાનંદ સ્વામી પ્રકાંડ પંડિત હતા.તેમની ધીર-ગંભીર છતા બુલંદ શબ્દ છટા વાદીઓના મુખ સીવવામાં સફળ થતી.પરિણામે ગાડા ભરીને પુસ્તકો સાથે રાખીને આ સંતવર્યે સંપ્રદાયની સામે ઉભા થતા દરેક પડકારોને પ્રચંડ તાકાતથી જવાબ આપીને સ્વામિનારાયણ ભગવાનનો કીર્તિ ધ્વજ ફરકાવ્યો છે.
સ્વામીનો જન્મ દાતિયા(લખનૌ) ગામમાં વિષ્ણુશર્મા વિપ્રના ગૃહમાં માતા વિરજાની કુખે સવંત1849 ચૈત્ર સુદ 9ના રોજ થયો હતો.બાળપણનું નામ દિનમણી શર્મા હતુ.ચંદ્રની જેમવૃદ્ધિ પામતા દિનમણી શર્માનો 8માં વર્ષે યજ્ઞોપવિત સંસ્કાર થયો.
વિશેષ વિદ્યાભ્યાસ માટે કાશી ગયા.સરસ્વતીએ પોતાની સર્વસંપત્તિરુપ વાણી વિલાસ,અજોડ ભાષા વૈભવ અને રસમાધુર્યનો કળશ દિનમણી શર્મા ઉપર ઢોળ્યો.અવિનાશીના મિલનની અલભ્ય ઝંખના થઈ.તીર્થાટન માટે નીકળેલા દિનમણી શર્માને ઉંઝામાં શ્રીહરિના દર્શન થયા.પૂર્વની પ્રીત પ્રગટી. ભાગવતી દીક્ષા ગ્રહણ કરી નિત્યાનંદ નામ ધારણ કર્યુ.
શ્રીહરિએ આગવી પ્રતિભાસમ્પન્ન આ સંતને સર્વ વિદ્યાવારીધ બનાવવા માટે નાંદેલના પુરુષોત્તમ ભટ્ટ પાસે વિશેષ શાસ્ત્રાભ્યાસ કરાવ્યો અને વર આપ્યો કે જગતનો ગમે તેવો મોટો પંડિત આવશે તો પણ તમને જીતી શકશે નહિ,સદા તમારો દિગ્વિજય થશે.
શ્રીજી મહારાજ પાસેથી વરદાન મેળવીને સ્વામી સંપ્રદાયનો દિગ્વિજય કરવા નીકળી પડ્યા.શ્રીનગર, જુનાગઢ,જામનગર,ગોંડલ,ખંભાત, રાજકોટ, બોટાદ વગેરે સ્થાનોમાં ભિન્ન ભિન્ન સંપ્રદાયના કહેવાતા અજેય અને પ્રકાંડ પંડિતોને પરાજયનો સ્વાદ ચખાડ્યો.
ઉમરેઠ જેવા અદ્વૈતવેદાંતીયોના અખાડામાં સદગુરુવર્ય શ્રી મુક્તાનંદ સ્વામીએ રોપેલ સત્સંગવૃક્ષને વટવૃક્ષની જેમ વિકસાવવાનું શ્રેય નિત્યાનંદ સ્વામીને ફાળે જાય છે.
શાસ્ત્ર વ્યાસંગી સંતશ્રી નિત્યાનંદ સ્વામીએ સતત વિચરણ અને શાસ્ત્રાર્થો દ્વારા સંપ્રદાયનો ડંકો વગાડ્યો. એટલું જ નહી,”શ્રી હરિ દિગ્વિજય” નામનો અદભૂત ગ્રંથ પણ લખ્યો છે.શાંડિલ્યસૂત્રનું ભાષ્ય, સત્સંગીજીવન ટીકા,જેવા તેમના ગ્રંથો નોંધપાત્ર છે.
શરીરના છેલ્લા શ્વાસ સુધી સંપ્રદાયની ચિંતા કરનાર આ સંત સ્વેચ્છાએ આચાર્ય શ્રી રઘુવીરજી મહારાજને સત્સંગની ભલામણ કરીને સંવત 1908માગશર સુદ 11ના રોજ સિદ્ધાસનવાળી ધ્યાનમાં મગ્ન થયા. સ્વામીનો અંત્યેષ્ટિ સંસ્કાર જ્ઞાનબાગમાં થયો હતો.
English
Birth Place: Dantiya
Father: Vishnusharma
Mother: Virjadevi
Name: Dinmani Sharma
Birth: VS 1812, Kartik Sud 5, Thursday
Caste: Yajurvedi Brahmin
Dinmani Sharmas family were very rich. He went Kashi to learn and acquire knowledge from Jagjit Pandit. He wanted darshan of Lord Swaminarayan and to acquire this, he proceeded towards Badrinath. On the way, he joined other pilgrims and found no joy there. He then went to Jugnathpuri and done his pilgrimage but still could not find any happiness. He then proceeded to Dwarika and came near Vishuajar. He heard about Lord Swaminarayan and that He is Purshottam Narayan currently in Saurashtra.
He started searching for Lord Swaminarayan. He came to Faneni, met Prabhutanand Swami and learnt that Lord Swaminarayan will be arriving in a town called Uza. Lord Swaminarayan arrived there after a few days. He was at the bank of a lake where a sabha was being held. Dinmani went to meet Lord Swaminarayan with some other devotees. He saw a divine light emanating from Lord Swaminarayan. Dinmani felt that this person was Purshottam Narayan himself. Dinmani did darshan and felt fulfilled. He expressed his wish to stay as a servant of Lord Swaminarayan. Lord Swaminarayan accepted and Dinmani stayed there for few days. After some time, Lord Swaminarayan gave Bhagwadi Diksha and named him Nityanand Swami. Lord Swaminarayan requested him to learn and obtain detailed knowledge of Sanskrit and other religious knowledge.
Lord Swaminarayan always kept Nityanand Swami with other Swamis. When Lord Swaminarayan met Sir Malcolm (representative of the British Empire) in Ahmdabad, Nityanand Swami was among the 4 sadhus with Him.
Nityanand Swami and Brahamand Swami would usually debate each other on religious topics. Sometimes Nityanand Swami would win and sometimes Brahamand Swami would win.
Nityanand Swami would always be consulted by Lord Swaminarayan when letters to government officials (British Empire) were written. Lord Swaminarayan also consulted Nityanand Swami when the Desh Vibhag Lekh was written.
Nityanand Swami would attend the discourses arranged by other sampraday. He debated with other saints and was always the winner. No one could put a constructive argument against him. He was one of the saints to write Vachanmrut and he translated the Shikshapatri in Gujurati which was authenticated by Lord Swaminarayan.
During the last days of Lord Swaminarayan, Nityanand Swami was with Him. Lord Swaminarayan gave the prints of His lotus feet to Nityanand Swami and told him to install them at Laxmivadi where a Temple would be erected on the ground where He would be cremated.
